26 listopada to Dzień Niedoboru Żelaza, a z nim związana kampania „Weź żelazo na poważnie. Słuchaj swojego ciała”, która ma na celu zwiększenie świadomości na temat niedoboru żelaza. Celem jest zwrócenie uwagi na często niedostrzegane, niewłaściwie diagnozowane objawy niedoboru żelaza oraz konsekwencje zdrowotne, a także sposoby radzenia sobie z tym problemem.
Niedobór żelaza (i niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza) to powszechne schorzenie, które może dotknąć każdego, niezależnie od płci czy wieku. Jest szczególnie powszechny wśród kobiet przed menopauzą, kobiet w ciąży oraz dzieci poniżej 5. roku życia. Na przykład w Europie cierpi na nie aż do 33% kobiet przed menopauzą, 77% kobiet w ciąży oraz 48% dzieci.
W jaki sposób żelazo wpływa na organizm człowieka?
Niedobór żelaza może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, ponieważ ciało potrzebuje go do prawidłowego funkcjonowania. Żelazo jest niezbędne m.in. do transportu tlenu, produkcji hemoglobiny i utrzymania zdrowego układu immunologicznego.
Żelazo odgrywa kluczową rolę w organizmie poprzez produkcję czerwonych krwinek [3] oraz zapewnienie sprawnego funkcjonowania serca i mięśni szkieletowych [3]. Odgrywa również istotną rolę w zwalczaniu infekcji i chorób [4], utrzymaniu odpowiedniego poziomu energii [5] i prawidłowym funkcjonowaniu mózgu.
Organizm pozyskuje żelazo głównie z pożywienia [6], zużywając część puli do produkcji hemoglobiny (białka znajdującego się wewnątrz czerwonych krwinek) i magazynując resztę.
Niedobór żelaza – jakie daje objawy?
Co może świadczyć o tym, że w naszym organizmie brakuje żelaza? Niedobór może dawać takie objawy jak:
– powtarzające się bóle głowy,
– uczucie zmęczenia psychicznego,
– drażliwość,
– zawroty głowy,
– szybka utrata koncentracji,
– bolesne, białe zmiany wewnątrz jamy ustnej lub czerwone, łuszczące się pęknięcia po jednej lub obu stronach jamy ustnej,
– uczucie zmęczenia fizycznego,
– zimne ręce i/lub stopy,
– kompulsywne, powtarzające się żucie lodu czy pragnienie jedzenia substancji niejadalnych jak np. ziemia,
– większa niż zwykle liczba infekcji,
– wypadanie włosów (kępkami lub w większej ilości),
– problemy ze słuchem,
– bladość najbardziej widoczna na twarzy.
Należy jednak pamiętać, że te objawy mogą się łączyć również z innymi schorzeniami, więc ich występowanie nie jest w żaden sposób jednoznaczne z niedoborem żelaza.
Jakie są przyczyny niedoboru żelaza?
Wśród najczęstszych przyczyn niedoboru żelaza wymienia się: utratę krwi, zwiększone zapotrzebowanie (przy niedostatecznej podaży w diecie), ograniczone wchłanianie z przewodu pokarmowego, niedobór w diecie. Niemożliwe jest jednak jednoznaczne wskazanie, jakie są powody tej dolegliwości.
Jak diagnozować niedobór żelaza?
Gdy występują objawy sugerujące niedobór żelaza, ważne jest przeprowadzenie diagnostyki poprzez badanie morfologii krwi. Niski poziom hemoglobiny, oznaczany jako Hb lub Hgb, może potwierdzić niedobór żelaza [14].
Aby dokładnie zdiagnozować niedobór żelaza, konieczne są bardziej szczegółowe badania [15], takie jak badanie poziomu ferrytyny we krwi. Ferrytyna jest uznawana za jedną z najdokładniejszych miar niedoboru żelaza [15], ponieważ odzwierciedla jego zmagazynowany poziom. Z tego powodu badanie ferrytyny jest zalecane przez Światową Organizację Zdrowia [16].
Warto jednak zauważyć, że poziom ferrytyny w surowicy może ulec zmianom w wyniku stanów zapalnych lub infekcji, takich jak grypa. Dlatego też, aby postawić trafną diagnozę, konieczne jest często sprawdzenie dodatkowych parametrów, takich jak: TSAT (wysycenie transferyny w surowicy), całkowita ilość żelaza w surowicy czy TIBC (całkowita zdolność wiązania żelaza).
Sposoby leczenia niedoboru żelaza
Leczenie niedoboru żelaza może obejmować zwiększenie ilości tego pierwiastka w diecie. Wskazane jest spożywanie zielonych warzyw liściastych, czerwonego mięsa, produktów pełnoziarnistych, kaszy oraz buraków. Należy unikać produktów mlecznych, dużej ilości błonnika, kawy i herbaty, które mogą utrudniać przyswajanie żelaza. Dodatkowo, korzystne jest spożywanie produktów bogatych w witaminę C, która wspomaga wchłanianie żelaza.
Jeśli zmiana nawyków żywieniowych nie jest wystarczająca do uzupełnienia poziomu żelaza we krwi, można rozważyć suplementację doustną lub podanie żelaza dożylnie, za pomocą infuzji lub zastrzyków [3].
Dożylna forma podania żelaza jest zalecana w sytuacjach takich jak:
– nietolerancja żołądkowo-jelitowa żelaza podawanego doustnie,
– ciężka utrata krwi, która utrzymuje się i jest trudna do opanowania,
– operacje żołądka (bypass, resekcja, które zmniejszają wydzielanie kwasu żołądkowego i upośledzają wchłanianie żelaza z jelit),
– zespoły złego wchłaniania (celiakia, choroba Whipple’a, przerost bakterii),
– brak skuteczności doustnej podaży żelaza u pacjentów ze współistniejącym stanem zapalnym, który w mechanizmie podwyższenia hepcydyny może utrudniać jego wchłanianie,
– chęć ograniczenia długości trwania terapii (stosowanie dożylnego żelaza pozwala na podanie prawie pełnej dawki zastępczej w jednym lub dwóch wlewach).
Najwięcej dowodów na skuteczność żelaza podawanego dożylnie odnotowano w leczeniu pacjentów z nieswoistym zapaleniem jelit, po operacjach żołądka oraz z przewlekłą chorobą nerek [19].
Konsekwencje niedoboru żelaza
Niedobór żelaza może prowadzić do niedokrwistości, czyli stanu, w którym organizm nie jest w stanie wytworzyć wystarczającej ilości hemoglobiny, co prowadzi do pogorszenia ogólnego stanu zdrowia i wystąpienia objawów klinicznych niedokrwistości. Hemoglobina jest niezbędna do transportu tlenu do tkanek i narządów, dlatego niedobór żelaza może powodować problemy z prawidłowym funkcjonowaniem organizmu.
Skutki nieleczonego lub przewlekłego niedoboru żelaza obejmują:
– ogólne pogorszenie stanu zdrowia,
– złe samopoczucie,
– wzmożone uczucie przemęczenia [2].
Warto pamiętać, że niedobór żelaza, nawet jeśli nie prowadzi do niedokrwistości, może być bardzo wyczerpujący i nasilać objawy już istniejącej przewlekłej choroby (zwiększając ryzyko powikłań, a nawet śmierci [2]). U dzieci może także zakłócać rozwój poznawczy i motoryczny [2].
„Chociaż niedobór żelaza to przypadłość, która występuje powszechnie i niesie za sobą poważne konsekwencje zdrowotne, wciąż jest zbyt rzadko rozpoznawana i diagnozowana. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z rozwijającego się problemu zdrowotnego lub nie potrafi prawidłowo rozpoznać objawów. Dlatego naszym celem jest zwiększanie świadomości na temat roli żelaza w organizmie, zwłaszcza w zakresie objawów, które świadczą o jego niedoborze oraz konsekwencji zdrowotnych, które ta sytuacja za sobą niesie. Już kolejny rok realizujemy tę kampanię z myślą o tym, by wciąż poszerzać >>żelazną<< wiedzę nie tylko wśród pacjentów, ale również w środowisku medycznym. Propagujemy zachowanie większej czujności wobec typowych objawów i wsłuchiwanie się w sygnały płynące z organizmu” – mówi Grzegorz Sidorczuk, przedstawiciel organizatora kampanii „Weź żelazo na poważnie. Słuchaj swojego ciała”.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat niedoboru żelaza, odwiedź naszą stronę internetową, gdzie znajdziesz odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące tego problemu.
Kampania „Weź żelazo na poważnie. Słuchaj swojego ciała” jest realizowana od wielu lat w Polsce i innych krajach europejskich przez firmę Swixx Biopharma Sp. z o.o. oraz CSL Vifor.
Swixx Biopharma specjalizuje się w oferowaniu skutecznych terapii w wielu obszarach terapeutycznych, włącznie z leczeniem chorób rzadkich, nowotworów, chorób gastroenterologicznych oraz terapii psychiatrycznej. Misją firmy jest zapewnienie dostępu do innowacyjnych metod leczenia dla pacjentów we współpracy z partnerami i społecznościami opieki zdrowotnej.
Naszym ostatecznym celem jest poprawa zdrowia jednostek i społeczności, co realizujemy między innymi poprzez kampanie takie jak „Weź żelazo na poważnie. Słuchaj swojego ciała”.
Przedstawiony materiał nie ma charakteru porady medycznej i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Decyzje dotyczące leczenia powinny być podejmowane przez specjalistów i uwzględniać indywidualne potrzeby pacjentów.
Źródła:
1. Barton JC, et al. BMC Blood Disord. 2010;10:9. Doi:10.1186/1471-2326-10-9;2.
2. Strona internetowa: https://www.takeironseriously.com/pl/zwieksz-swiadomosc/o-nas (dostęp 15.11.2024 r.).
3. Auerbach M, Adamson JW Am J Hematol. 2016;91(1):31-38.
4. Fernando B, et al. World J Gastroenterol. 2009 Oct 7; 15(37): 4638-4643.
5. Favrat B., et al. PLOS One 9(4): e94217. eCollection 2014.
6. https://www.takeironseriously.com/pl/niedobor-zelaza/czy-przyjmujesz-wystarczajaca-ilosc-zelaza (dostęp 15.11.2024 r.).
7. Trost LB, et al. J Am Acad Dermatol. 2006;54(5):824-44.; 7.
8. Pavord S, et al.BJH 2020; 188: 819-30.
9. Api O, et al. Turk J Obstet Gyncecol 2015 2015;12: 173-8.
10. Beard JL. J Nutr 2001; 131: 568-80.
11. Lumish RA, et al. The Journal of Nutrition 2014; 114 (10):1533-9.
12. Kantor J.Journal of Invetsugative Dermatology 2003; 121(5): 958-8.
13. Schieffer KM, et al. JAMA Otolaryngol Neck Surg. 2017;(800).
14. Whitfield A, et al. Iron Deficiency Anemia Diagnosed in Female Teenagers. J Family Med Community Health. 2015. 2(7): 1058.
15. Milman N. Ann Hematol. 2008;87(12):949–959.
16. World Health Organization. WHO guideline on use of ferritin concentrations to assess iron status in individuals and populations.;2020.
17. Centre for Disease Control. Iron Status Indicators: National Report on Biochemical Indicators of Diet and Nutrition in the U.S. Population 1999-2002.
18. Soldin P et al. Clin Chim Acta. 2004 April ; 342(0): 211–217.
19. https://hematoonkologia.pl/aktualnosci/news/id/4247-anemia-nie-zawsze-taka-oczywista-dozylne-podanie-preparatow-zelaza-w-praktyce (dostęp 15.11.2024 r.).
Wiadomości dystrybuowane przez: pap-mediaroom.pl
