Większość z nas doskonale zna pojęcia „dobrego” i „złego” cholesterolu. Według prof. Piotra Dobrowolskiego, kierownika Samodzielnej Poradni Lipidowej Narodowego Instytutu Kardiologii, na dłuższą metę należy unikać takiego podziału. Dowiedz się, jakie są przyczyny, dla których lekarze zalecają pacjentom leki, nawet jeśli nie odczuwają objawów choroby.
Cholesterol ma również bardzo ważną rolę w metabolizmie, ponieważ jest niezbędny do produkcji kwasów tłuszczowych i witaminy D. Jest również częścią błon komórkowych, które decydują o wyglądzie i funkcjach komórek. Wreszcie, cholesterol dostarcza nam energii w sytuacjach, gdy nasz poziom glukozy we krwi jest zbyt niski.
Cholesterol występuje w organizmie w różnych formach, czyli jako lipoproteiny o różnej gęstości. Te o niskiej gęstości (LDL) są klasyfikowane jako „zły cholesterol”, ponieważ w przypadku wystąpienia zbyt wysokiego poziomu LDL mogą powodować miażdżycę tętnic. Natomiast lipoproteiny o wysokiej gęstości (HDL) są określane jako „dobry cholesterol”, ponieważ mają zdolność do usuwania nadmiaru LDL z komórek.
Cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Nasz poziom cholesterolu powinien być monitorowany, aby zapobiec wystąpieniu chorób sercowo-naczyniowych. Należy zatem dbać o utrzymanie odpowiedniego poziomu cholesterolu, który jest zależny od stylu życia i diety.
Chociaż redukcja stężenia cholesterolu – frakcji LDL ma wpływ na wiele procesów zachodzących w organizmie, jak tworzenie hormonów czy osłonek mielinowych, nie zmienia to faktu, że ich poziom nie może być zbyt niski.
Jednakże, aby ustalić optymalny poziom cholesterolu dla dorosłego człowieka, należy skonsultować się z lekarzem. Ostateczna decyzja zależy od wielu czynników, takich jak wiek, płeć, stan zdrowia, występowanie chorób układu krążenia i przyjmowanie leków.
Każda osoba powinna być dokładnie zbadana przez lekarza, aby ustalić jej poziom ryzyka wystąpienia zawału serca lub udaru mózgu i w zależności od tego określić jej docelowe stężenie cholesterolu LDL.
Osoby z grupy bardzo wysokiego ryzyka wystąpienia zawału serca lub udaru mózgu powinny mieć stężenie cholesterolu LDL poniżej 55 mg/dl. Natomiast osoby z grupy wysokiego, umiarkowanego lub niskiego ryzyka muszą mieć stężenie cholesterolu LDL poniżej odpowiednio 70, 100 lub 115 mg/dl.
Lekarz powinien ocenić stan zdrowia pacjenta i na tej podstawie określić jego docelowe stężenie cholesterolu LDL.
Kontrolowanie poziomu cholesterolu LDL jest niezwykle istotne, ponieważ umożliwia ocenę stopnia ryzyka wystąpienia zawału serca lub udaru mózgu u danej osoby. Dlatego też wartości docelowe stężenia cholesterolu LDL są określane w zależności od poziomu ryzyka.
Chociaż trudno jest ustalić jedno docelowe stężenie cholesterolu LDL dla wszystkich osób, to jest to ważny temat, który należy wziąć pod uwagę. Docelowe wartości powinny być dostosowane indywidualnie do potrzeb każdego pacjenta.
Chociaż interwencja lekarza jest niezbędna w przypadku podwyższonych poziomów cholesterolu, należy w pierwszej kolejności pamiętać o zmianie nawyków żywieniowych. Choć tylko u niewielkiej części pacjentów udaje się obniżyć cholesterol dzięki zmianom w stylu życia, farmakoterapia powinna być rozważona jako kolejny krok w walce z nieprawidłowymi wartościami cholesterolu.
Leczenie chorób związanych z wysokim poziomem cholesterolu wymaga nie tylko jego obniżenia, ale również ograniczenia okresu, w którym jest on podwyższony. Im dłużej organizm jest narażony na wysoki poziom cholesterolu, tym większe szkody może on wyrządzić jego zdrowiu.
Pacjentów wysokiego ryzyka cechuje wyższe prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych powikłań zdrowotnych. U osób z grupy umiarkowanego ryzyka istnieje średnie prawdopodobieństwo wystąpienia takich powikłań, natomiast pacjenci niskiego ryzyka są w grupie najmniejszego ryzyka zachorowania. Dlatego ważne jest, aby każdy pacjent wiedział do jakiej grupy ryzyka należy, aby móc odpowiednio zareagować i wdrożyć właściwą profilaktykę.
Aby zdobyć wszechstronną wiedzę na temat ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, lekarz może wskazać prostszą skalę oceny ryzyka, zwaną SCORE. Jednakże zaleca się, aby lekarz wziął pod uwagę więcej czynników, niż tylko te uwzględnione w SCORE, w celu uzyskania wyczerpującego obrazu ryzyka dla danego pacjenta.
HDL jest ważny, ponieważ jest transporterem cholesterolu, ale jego poziom jest mniej istotny niż stężenie cholesterolu „nie HDL”. Dlatego kontrola jego poziomu jest teraz mniej powszechna, a nacisk kładziony jest na kontrolę stężenia cholesterolu „nie HDL”.
HDL wciąż odgrywa ważną rolę w profilu cholesterolowym, ale teraz skupiamy się na kontrolowaniu stężenia cholesterolu „nie HDL”, aby uniknąć ryzyka chorób serca. Aby to osiągnąć, należy wziąć pod uwagę wszystkie inne czynniki ryzyka zdrowotnego, takie jak stres, dieta i aktywność fizyczna.
HDL nadal jest ważnym czynnikiem w profilu cholesterolowym, jednak większą uwagę poświęca się teraz stężeniu cholesterolu „nie HDL”. Dlatego ważne jest, aby skupić się na innych czynnikach ryzyka, takich jak stres, dieta i aktywność fizyczna, aby zminimalizować ryzyko chorób serca.
HDL jest częścią składową całościowej oceny stanu zdrowia pacjenta. Norma powyżej 40 mg/dl dla mężczyzn i 45 mg/dl dla kobiet jest jednym ze sposobów kontrolowania poziomu HDL, ale ostatecznie kontrola stężenia cholesterolu „nie HDL” jest kluczowa dla oceny ryzyka chorób serca.
Cholesterol całkowity to suma wszystkich rodzajów cholesterolu we krwi. Cholesterol HDL to składnik lipidowy, który zmniejsza ryzyko zawału serca i udaru mózgu. Aby zapobiec poważnym schorzeniom, ważne jest, aby zmniejszyć stosunek cholesterolu całkowitego do HDL (TC/HDL) do wskazanego poziomu. Ustalony poziom zależy od grupy ryzyka pacjenta. U pacjentów z wysokim ryzykiem, zalecana jest wartość docelowa wynosząca 4,5 lub mniej.
W przypadku osób, które przebyły zawał, wartość docelowa dla cholesterolu „nie-HDL” wynosi 85 mg/dl (55 mg/dl + 30 mg/dl). W zależności od poziomu ryzyka pacjenta, wartość ta może być niższa: dla osób z wysokim poziomem ryzyka – poniżej 100 mg/dl, umiarkowanym ryzykiem – poniżej 130 mg/dl, a z niskim ryzykiem – poniżej 145 mg/dl. Cholesterolu „nie-HDL” należy monitorować, ponieważ odpowiada on za tworzenie się miażdżycy. Im niższy poziom cholesterolu, tym lepiej.
Jeśli po wprowadzeniu tych zmian okazuje się, że poziom cholesterolu „nie HDL” nadal pozostaje podwyższony, lekarz może zastosować dodatkowe leczenie farmakologiczne.
Chociaż zmiana diety i aktywność fizyczna może przyczynić się do obniżenia poziomu cholesterolu LDL, to jednak wpływ ten jest zazwyczaj niewielki – najbardziej obiecujące efekty osiąga się przy redukcji maksymalnie o 15 do 20 proc. od wartości wstępnej. Natomiast zdecydowanie lepsze rezultaty można uzyskać poprzez ograniczenie tzw. triglicerydów. Wiadomo, że im wyższa masa ciała pacjenta, tym wyższe stężenie triglicerydów w jego organizmie.
Triglicerydy to składowa cholesterolu, która tworzy blaszkę miażdżycową. Obecnie jest jasne, że wysoki poziom triglicerydów u pacjentów po przebytym zawale serca pogarsza ich rokowanie. Aby uniknąć podwyższonych triglicerydów, należy zwracać szczególną uwagę na dietę, aktywność fizyczną i zapobieganie nadwadze i otyłości. Cukrzyca, jeśli nie jest właściwie kontrolowana, może również doprowadzić do wzrostu poziomu triglicerydów.
Czy istnieją okoliczności, w których podwyższony cholesterol może mieć genetyczne podłoże? Przykład może być taki, że ktoś jest szczupły, uprawia sport, stosuje zdrowe odżywianie, a mimo to wcześniej czy później pojawiają się u niego wyższe niż zalecane wartości cholesterolu…
Hipercholesterolemia rodzinna jest wynikiem mutacji w trzech znanych genach, które mają wpływ na metabolizm cholesterolu w organizmie. Takie mutacje skutkują niezależnie od zachowania pacjenta wyższym stężeniem cholesterolu. Zjawisko to jest dość powszechne, ponieważ dotyka jednego na 200-250 urodzeń.
Nadmiar cholesterolu w naszych tętnicach może być szkodliwy w wielu innych sposobach. Może powodować zakrzepicę i odkładanie się kamieni żółciowych, co w konsekwencji prowadzi do zatorów i zawałów serca. Może również przyczyniać się do wystąpienia chorób układu krążenia, takich jak zapalenie tętnic, miażdżyca lub zawał serca.
Leczenie wysokiego cholesterolu jest skuteczne, jeśli stosuje się dobre diety i ćwiczenia
Leczenie wysokiego poziomu cholesterolu jest skuteczne, gdy pacjent stosuje zarówno zdrowe diety, jak i aktywność fizyczną. Utrzymanie zdrowej masy ciała i aktywności fizycznej jest kluczowe w zapobieganiu podwyższonym poziomom cholesterolu, a także wspomaganiu ich obniżania. Ćwiczenia regularnie wymagają od pacjentów wysiłku, aby uzyskać długoterminowe korzyści. Jednocześnie, dieta może być również skuteczna w zmniejszaniu stężenia cholesterolu, ponieważ niektóre pokarmy mogą zwiększać poziom cholesterolu, a inne go obniżać.
Ponadto, jeśli zdecydujesz się przerwać kurację statynami, nie zobaczysz gorszych wyników cholesterolu niż przed jej zastosowaniem. W rzeczywistości, po odstawieniu statyn, poziom cholesterolu wraca do poziomów sprzed rozpoczęcia kuracji. Jeśli nadal masz wątpliwości, skonsultuj się ze swoim lekarzem prowadzącym.
Kilka razy wspominałam, że są to bezpieczne, długotrwałe leki, których stosowanie nie szkodzi wątrobie. Przypomnę również, że twierdzenie, iż po odstawieniu statyn wyniki cholesterolu są pogorszone jest mitem. Zawsze podkreślam lekarzom i pacjentom: „Te leki działają, jeśli się je przyjmuje”. Jeśli jednak zostaną odstawione, poziom cholesterolu powróci do stanu wyjściowego. Oczywiście, jeśli pacjent postanowi zmienić swój styl życia – nie stosując zdrowej diety, przybierając na wadze czy rezygnując z aktywności fizycznej – wynik może być znacznie gorszy niż wcześniej.
Dlatego, jako lekarz, polecam wszystkim, aby zaczęli regularnie badać poziom cholesterolu po ukończeniu 20. roku życia. Jeśli w rodzinie występują przypadki chorób układu krążenia, zaleca się zacząć jeszcze wcześniej.
Jak często kontrolować cholesterol, gdy się już przyjmuje statyny?
Zaleca się regularne kontrolowanie cholesterolu po ukończeniu 20. roku życia. Jeśli zdecydujesz się przyjmować statyny, powinieneś kontrolować cholesterol co najmniej raz w roku.
A kiedy w ogóle zacząć go badać?
Wczesne wykrywanie poziomu cholesterolu może zapobiec wystąpieniu poważnych chorób. Dlatego, jeśli masz 20 lat i jesteś zdrowym człowiekiem, powinieneś regularnie monitorować poziom cholesterolu. Jeśli w rodzinie występują przypadki chorób układu krążenia, zaleca się wykonanie pierwszych badań już po ukończeniu 18. roku życia.
Co zrobić, aby cholesterol był na odpowiednim poziomie?
Aby utrzymać cholesterol na odpowiednim poziomie, powinieneś stosować się do zasad zdrowego stylu życia. Unikaj słodyczy, fast-foodów i produktów wysokoprzetworzonych. Pamiętaj, aby jeść regularnie, zdrowo i urozmaicenie swojej diety. Aktywność fizyczna jest również kluczowa – zalecane jest uprawianie jej co najmniej trzy razy w tygodniu.
Które produkty należy unikać?
Należy unikać produktów zawierających tłuszcze nasycone, tzn. tłuszcze zwierzęce jak smalec, słonina, mięso wieprzowe, salceson, boczek. Dodatkowo, powinno się ograniczyć tłuszcze trans obecne w produktach przetworzonych, takich jak: margaryny, produkty z ciasta francuskiego, chipsy, czekolady, itp.
A jak to wpływa na poziom cholesterolu?
Unikanie produktów zawierających tłuszcze nasycone i trans może zmniejszyć poziom cholesterolu we krwi o ok. 10-15%.
A jakie produkty zaleca się w ich miejsce?
Zaleca się spożywanie produktów zawierających tłuszcze jednonienasycone i wielonienasycone, na przykład produkty pochodzenia roślinnego takie jak olej z pestek winogron, oliwa z oliwek, olej słonecznikowy czy orzechy.
Jednak dla tych, które nie są obciążone ryzykiem chorób serca, istnieją inne możliwości. Dieta wegetariańska jest jedną z nich. Jest to dieta oparta na produktach roślinnych, która może pomóc w utrzymaniu wagi, a także zmniejszyć ryzyko niektórych chorób, takich jak cukrzyca i nadciśnienie. Ponadto, dieta wegetariańska jest bogata w błonnik, witaminy i składniki mineralne, które są konieczne do utrzymania zdrowia.
Prof. Piotr Dobrowolski jest kardiologiem, który w 2018 roku stworzył i od tego czasu nadzoruje Samodzielną Poradnię Lipidową. Zajmuje się ona m.in. leczeniem zaburzeń lipidowych i opieką nad pacjentami z rodzinną hipercholesterolemią. W 2020 roku Poradnia włączyła do programu Ministerstwa Zdrowia leczenia inhibitorami PCSK9 jedną z największych w kraju grup chorych z hipercholesterolemią, a także zaczęła rekrutację pacjentów o bardzo wysokim ryzyku sercowo-naczyniowym do leczenia inhibitorami PCSK9. Prof. Dobrowolski jest autorem wielu oryginalnych publikacji w czasopismach z impact factor (IF) > 400, z których h-index wynosi 14. Ponadto brał udział w pracach nad wytycznymi postępowania w nadciśnieniu tętniczym PTNT z 2019 roku, głównym autorem wytycznych postępowania w nadciśnieniu tętniczym w ciąży PTNT/PTK/PTGiP z 2018 roku oraz w przygotowaniu wytycznych postępowania w zaburzeniach lipidowych w 2021 roku.
Źródło: pap-mediaroom.pl
