Światowy Dzień POChP odbywa się co roku w listopadzie i ma na celu zwrócenie uwagi na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP), która nadal pozostaje jedną z głównych przyczyn zgonów na świecie. Ważne jest, aby choroba ta była diagnozowana odpowiednio wcześnie. Hasło tegorocznych obchodów „Poznaj funkcję swoich płuc” zwraca uwagę na znaczenie spirometrii, czyli badania czynnościowego układu oddechowego. Spirometria jest najważniejszym badaniem diagnostycznym służącym do rozpoznania POChP, ale może być również stosowana do pomiaru stanu zdrowia płuc przez całe życie w innych chorobach i zdrowiu. Dzięki temu umożliwia wczesną diagnozę i szybkie wdrożenie właściwego leczenia wielu chorób płuc.
POChP to choroba przewlekła, która dotyczy układu oddechowego. Charakteryzuje się trudnościami w oddychaniu i prowadzi do nieodwracalnych problemów z wydolnością płuc. Objawy tej choroby rozwijają się stopniowo, co często sprawia, że są początkowo bagatelizowane. Jednak w miarę postępu choroby stają się coraz bardziej uciążliwe i wpływają na jakość życia pacjenta.
Osoby cierpiące na POChP mogą doświadczać stałych problemów z oddychaniem, co znacząco utrudnia codzienne czynności. Dlatego ważne jest, aby świadomość na temat tej choroby była zwiększona, aby pacjenci mogli otrzymać odpowiednią opiekę i wsparcie.
Choroba POChP najczęściej występuje u osób, które palą papierosy, zarówno obecnie, jak i w przeszłości. Jednakże, ryzyko zachorowania zwiększa także palenie bierne, ekspozycja na szkodliwe substancje (takie jak pyły, spaliny, chemikalia), zanieczyszczone powietrze, astma, czynniki genetyczne, nawracające infekcje dróg oddechowych (szczególnie w dzieciństwie), gruźlica oraz zakażenie wirusem HIV.
Typowe objawy POChP to duszność, która może występować okresowo lub codziennie, najczęściej nasilająca się z czasem, przewlekły kaszel oraz odkrztuszanie plwociny, które jest najbardziej nasilone po przebudzeniu. Te objawy mogą początkowo występować tylko podczas wysiłku, ale z czasem mogą być odczuwane nawet w stanie spoczynku.
„Wczesna diagnoza i właściwe leczenie mogą pomóc w zahamowaniu postępu choroby i poprawie jakości życia pacjenta. Szybkie wykrycie POChP to podstawa, ponieważ choroba ta jest przewlekła i nieodwracalna. Odpowiednie leczenie może jednak pomóc w kontrolowaniu objawów i zapobieganiu dalszemu pogorszeniu stanu zdrowia. Kluczowym badaniem w rozpoznaniu POChP jest spirometria z próbą rozkurczową” – mówi dr hab. n. med. Piotr Boros, prof. IG, Zakład Fizjopatologii Oddychania, Poradnia Chorób Płuc w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie.
Według szacunków, w Polsce około 2 miliony osób może cierpieć na POChP, przy czym aż 80% przypadków tej choroby ma łagodną lub umiarkowaną postać. Niestety, w tym okresie dochodzi do szybkiej utraty funkcji płuc, a większość przypadków pozostaje nierozpoznana.
Zaostrzenie POChP – nagłe i niebezpieczne zdarzenie
Zaostrzenie POChP to nagłe nasilenie objawów choroby, które trwa zwykle 7-10 dni i wymaga intensyfikacji leczenia. Może objawiać się nasileniem duszności, kaszlu oraz produkcji plwociny, a także pogorszeniem ogólnego stanu zdrowia chorego. Zaostrzenie POChP może być spowodowane przeziębieniem, infekcją wirusową lub zapaleniem oskrzeli, a okres jesienno-zimowy jest szczególnie niebezpieczny dla osób z tą chorobą.
Zaostrzenia nie tylko negatywnie wpływają na codzienne funkcjonowanie chorych, ale także stanowią zagrożenie dla ich życia. Nieleczona każda z nich może przyspieszyć pojawienie się kolejnego zaostrzenia.
„Dlatego, jeżeli chory odczuwa nasilenie objawów POChP, powinien jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Umożliwi to podjęcie szybkiego i właściwego, a więc skutecznego leczenia. Zaostrzenie najłatwiej leczy się na początku, gdy objawy są jeszcze niewielkie – wyjaśnia prof. Boros – Niestety w naszym kraju, choć nie tylko, od lat poważny problem stanowi niezgłaszanie zaostrzeń lub zgłaszanie ich zbyt późno, jak również samodzielne ich leczenie w warunkach domowych. W konsekwencji przekłada się to na szybszy postęp choroby oraz gorsze funkcjonowanie chorego na co dzień” – dodaje prof. Boros.
Ważne jest, aby pacjent pamiętał o zaostrzeniach choroby, które mogą trwać kilka dni, oraz o nieplanowanych wizytach lekarskich z powodu nasilenia objawów takich jak kaszel czy duszność. Podczas wizyty kontrolnej należy zgłosić te informacje lekarzowi, aby umożliwić mu skuteczne wspieranie pacjenta i dostosowanie odpowiedniego leczenia. Zapisywanie objawów w dzienniczku może pomóc chorym zidentyfikować nasilenie objawów POChP i szybko zareagować, zgłaszając się do lekarza w razie potrzeby.
Aby lekarz mógł efektywnie wspierać pacjenta i zastosować odpowiednie leczenie, musi znać przebieg choroby. Informacje o zaostrzeniach mają kluczowe znaczenie w decyzji o zastosowaniu nowoczesnych metod leczenia. Dlatego ważne jest, aby chorzy prowadzili dzienniczek, w którym rejestrowaliby codzienne objawy i zgłaszali się do lekarza w przypadku niepokojących symptomów.
Głównym celem leczenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) jest poprawa jakości życia pacjenta poprzez łagodzenie objawów, zmniejszenie ryzyka zaostrzeń, spowolnienie postępu choroby oraz zwiększenie tolerancji wysiłku fizycznego. Dodatkowo leczenie ma na celu przeciwdziałanie pogorszeniu czynności płuc i zmniejszenie ryzyka przedwczesnych zgonów.
Pilna potrzeba rozwiązań systemowych
Prognozy na nadchodzące lata wskazują na wzrost liczby chorych na POChP. Starzejące się społeczeństwo, zanieczyszczenie środowiska oraz ograniczony dostęp do diagnostyki przyczyniają się do rozwoju tej choroby. Brak rozwiązań systemowych i niewielka liczba programów przesiewowych dla grup ryzyka stanowią dodatkowe wyzwania.
Raport „Stan POChP w Polsce” z 2024 roku podkreśla istotne wyzwania związane z poprawą sytuacji w obszarze POChP. Należą do nich wczesne rozpoznanie POChP, szczególnie w grupach ryzyka, ułatwienie dostępu do podstawowej diagnostyki, takiej jak badanie spirometryczne, oraz redukcja częstości występowania POChP i jej zaostrzeń.
Chociaż przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) stanowi coraz poważniejszy problem zdrowotny, w Polsce nie poświęca się jej wystarczającej uwagi w ramach strategii zdrowotnych. Brakuje kompleksowego krajowego planu dotyczącego chorób układu oddechowego, a także rejestru pacjentów.
Badania wykazały, że jedna trzecia osób cierpiących na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc jest diagnozowana dopiero podczas hospitalizacji z powodu zaostrzenia choroby. Dodatkowo, w ramach programu badań przesiewowych w kierunku raka płuca, a także kompleksowej oceny stanu zdrowia płuc, w tym wykonania spirometrii, odkryto, że prawie 20% badanych ma niezdiagnozowaną POChP.
W Polsce dostęp do spirometrii jest dostępny dla chorych, jednak wykonuje się ją zbyt rzadko. Finansowanie terapii rzucania palenia ze środków publicznych jest również niskie, podobnie jak wskaźnik szczepień przeciwko infekcjom dróg oddechowych, które mogą zaostrzyć przebieg POChP.
„Wskaźniki szczepień okazują się niskie, mimo że szczepienia przeciwko grypie sezonowej, SARS-CoV-2 i pneumokokom są refundowane. Potrzebujemy podejścia kompleksowego, obejmującego kampanie informacyjne i zmiany strukturalne, aby umożliwić łatwy dostęp do szczepionek” – zauważa prof. dr hab. n. med. Joanna Chorostowska-Wynimko, prezydent-Elekt Europejskiego Towarzystwa Chorób Płuc, Kierownik Zakładu Genetyki i Immunologii Klinicznej w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie.
Raport autorów wskazuje konkretne działania, które powinny zostać podjęte w celu poprawy obecnej sytuacji zdrowotnej w naszym kraju. Zalecają one skuteczniejsze wykorzystanie programów badań przesiewowych w kierunku raka płuca, aby wcześniej wykrywać POChP u osób zwiększonym ryzykiem. Ponadto proponują szkolenie i certyfikowanie pielęgniarek oraz innych pracowników służby zdrowia w zakresie diagnostyki układu oddechowego, a także zwiększenie liczby bezpłatnych działań związanych z rzucaniem palenia oraz szczepień przeciwko infekcjom układu oddechowego, co pomogłoby w zwalczaniu czynników ryzyka rozwoju i zaostrzeń POChP.
Ponadto sugerują oni, że osoby odpowiedzialne za kształtowanie polityki zdrowotnej powinny podjąć konkretne działania w celu poprawy obecnej sytuacji. Zalecają również efektywniejsze wykorzystanie programów badań przesiewowych w kierunku raka płuca jako szansy na wcześniejsze wykrywanie POChP w grupach o podwyższonym ryzyku oraz szkolenie i certyfikowanie pracowników służby zdrowia w zakresie diagnostyki układu oddechowego. Zwiększenie liczby bezpłatnych działań związanych z rzucaniem palenia oraz szczepień przeciwko infekcjom układu oddechowego również zostało wskazane jako istotne kroki w zwalczaniu czynników ryzyka rozwoju i zaostrzeń POChP.
Ważne jest, aby pacjenci z POChP mieli odpowiednią edukację
Poprzez edukację, możemy pomóc pacjentom w lepszym radzeniu sobie z chorobą, zwiększyć zaangażowanie w leczenie i motywację do przestrzegania zaleceń terapeutycznych, co może prowadzić do zmniejszenia liczby zaostrzeń i hospitalizacji oraz poprawy jakości życia.
Kampania edukacyjna „Pokochaj Płuca. Unikaj zaostrzeń” ma na celu zwiększenie świadomości na temat zaostrzeń POChP i ich skutków dla pacjentów, poprawę umiejętności rozpoznawania zaostrzeń, monitorowania objawów oraz zachęcanie do zgłaszania ich we właściwym czasie. Dodatkowo, kampania ma na celu zachęcanie do dobrze przygotowanych wizyt kontrolnych.
Na stronie kampanii www.pokochajpluca.pl pacjenci mogą znaleźć przydatne informacje na temat przewlekłej obturacyjnej choroby płuc oraz o aplikacji Moje POChP. Aplikacja ta jest pierwszą polską aplikacją, która działa jak elektroniczny dzienniczek, pomagając pacjentom w skutecznym monitorowaniu objawów choroby, co z kolei pozwala im lepiej przygotować się do wizyt u lekarza. Dzięki znajomości przebiegu choroby, lekarz może lepiej dostosować leczenie, co przekłada się na skuteczniejszą pomoc dla pacjentów. Aplikacja zwiększa również szansę na rozpoznanie nasilenia objawów POChP oraz ewentualnych zaostrzeń.
Nasza aplikacja jest dostępna za darmo w sklepach z aplikacjami (Google Play i AppStore) i nie wymaga rejestracji. Po pobraniu można od razu zacząć korzystać z jej funkcji na telefonie.
Link do pobrania aplikacji na system Android: https://qr.short.az/MojePOChPAZimmunologiaandroid
Link do pobrania aplikacji na system iOS: https://qr.short.az/MojePOChPAZimmunoloiaIOS
Kampania „Pokochaj Płuca. Unikaj zaostrzeń” jest realizowana we współpracy z Polską Koalicją Zdrowe Płuca, Polskim Towarzystwem Chorób Płuc, Instytutem Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej oraz firmą AstraZeneca jako inicjatorem.
Źródła danych:
[1] Dobek R. et al.: „The path of a patient with COPD in Poland: current state and desired direction of changes. The perspective of pulmonology specialists, Via Medica, Pneumonologia Polska, 2022; 3(1-2): 23-32.”
[2] Zalecenia dotyczące postępowania w pierwszej dobie zaostrzenia POChP zostały opisane przez Greenstone M. w artykule „Medycyna po Dyplomie” z 2010 roku. Artykuł jest dostępny pod adresem: https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/011/147/original/Strony_od_MpD_2010_07-10.pdf?1467967817 (data dostępu: sierpień 2024).
[3] Farnik M.: Prevalence of Underreported COPD Exacerbations in Poland, presented at ERS 2020, e-poster #2467.
[4] Ministry of Health Service: Health Needs Maps 2018; Available at: https://mpz.mz.gov.pl/wp-content/uploads/sites/4_old_0212/2018/05/uklad_oddechowy_20180531.pdf (accessed: August 2024).
Pochodzenie informacji: pap-mediaroom.pl
